درباره کالیمبا
امبیرا (Mbira)، در واقع شکل و اسم اصیل کالیمبا است که ظاهر متفاوت تری از کالیمباهای امروزی داشته است. ریشه این ساز مربوط به شمال و شرق قاره آفریقا و به خصوص کشورهای کنگو و زیمباوه است. موسیقی دان‌ها این ساز را در دسته سازهای لاملا(سازهای تیغه ای) طبقه بندی کرده اند.
در افریقا انواع مختلفی از امبیرا وجود دارد. که از آن در جشنها و مراسمات آیینی و اجتماعی استفاده میکنند. امبیرا با توجه به فرهنگ هر قوم و منطقه‌ای و نیز نوع آیینی که ساز برای آن مورد استفاده قرار میگرفته، در اشکال مختلف و با مواد اولیه گوناگون ساخته می‌شده است.
امبیرا سنگی
امبیرا فلزی با نماد انسان سوارکار
امبیرا چوبی با تزِینات روی بدنه
امبیرا فلزی
ساختمان اصلی ساز امبیرا که کالیمبا هم از آن پیروی کرده، شامل یک صفحه قابل ارتعاش و تیغه های فلزی مرتعش میباشد. ابعاد ساز به گونه‌ایست که به راحتی در بین دو دست قرار میگیرد و با کمک انگشتان تیغه‌ها به ارتعاش درآمده و صدای ساز ایجاد میشود.
درسال 2020، هنر ساخت و نواختن امبیرا به عنوان یک آلت موسیقی سنتی در زیمباوه و مالایی،به فهرست آثار ثبت شده میراث فرهنگی ناملموس بشریت افزوده شده است.
از اواخر سال 1920 به بعد، سازهای مشابه امبیرا در خارج از افریقا رواج پیدا کردند. شخصی بنام تریسی که از محققین این حوزه بود،توانست با الگوبرداری از نوعی امبیرا بنام نیونگا (NYUNGA) که 15 تیغه بوده و بیشتر جنبه سرگرمی داشته، نوع جدید و تحول یافته ای از این ساز را بسازد و آنرا کالیمبا بنامد.
ساز کالیمبا یک سازبومی افریقایی می باشد که در زبان های بانتو به معنی موسیقی کوچک است و جزو سازهای زخمه ای به شمار می‌رود و به پیانوی آفریقایی یا پیانوی انگشتی هم معروف است. این ساز حدود 3000 سال پیش اولین بار در ساحل غربی آفریقا کشف شد. دیرینه‌شناسان بر این باورند که نمونه های قدیمی‌تر این ساز با تیغه‌هایی از جنس بامبو ساخته میشده‌اند. هنوز هم در برخی مناطق آفریقا نمونه‌های امبیرا یا کالیمبا با تیغه‌های بامبو دیده میشود.
کالیمبا با تیغه‌های بامبو
اولین بار ساز کالیمبا در سال ۱۹۶۰ توسط یک کمپانی اسباب بازی واقع در پرینستون، شهری در ایالت نیوجرسی کشور آمریکا، عرضه شد. اما شهرت اصلی کالیمبا به عنوان یک ساز حرفه‌ای در موسیقی جهان، از سال 1980 آغاز شد. زمانی که “توماس مپ فومو” خواننده و نوازنده زیمبابوه‌ای در یک جشنواره موسیقی بین‌المللی از کالیمبا استفاده کرد و قابلیت‌های این ساز در اجرای یک قطعه موسیقی را به نمایش گذاشت. از آن پس با استقبال موزیسین‌ها از این ساز، رفته رفته ساز کالیمبا در جهان شناخته شد.
توماس مپ فومو. موزیسین زیمبابوه‌ای
اجزای اصلی ساز کالیمبا
ساز کالیمبا دارای بدنه‌ایست که می‌تواند از جنس مواد مختلف ساخته شود. در تصاویر اول متن نمونه‌های قدیمی کالیمباهایی با جنس فلز، چوب و سنگ را دیدید. امروزه بیشتر کالیمباها از جنس چوب ساخته می‌شوند. در ساخت بدنه کالیمباها از انواع چوب‌های سخت که مناسب ساخت ساز هستند استفاده میشود و البته گاهی برای ایجاد جذابیت هیجانی در این ساز، موادی مانند انواع رزین‌های شیمیایی صنعتی نیز به کار گرفته می‌شوند که نتیجه آن کالیمباهای شیشه‌ای یا اکرلیک موجود در بازار است. علاوه بر این‌ها، کالیمباهایی ساخته شده از انواع کدوهای خشک یا پوسته نارگیل هم دیده می‌شوند.
کالیمبا با بدنه پوست نارگیل
کالیمبا با بدنه پوسته کدو
بدنه کالیمبا برای تشدید صدای ارتعاش تیغه‌ها به یک جعبه ارتعاشی نیاز دارد. در اغلب سازهای قدیمی که برخی از انواع آن هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرند، این جعبه ارتعاشی بیرون از ساز بوده و یا پشت ساز قرار میگیرد یا ساز در درون آن نواخته میشود. اما در نمونه‌های امروزی کالیمبا جعبه ارتعاشی در واقع خود بدنه ساز است.
همانند اغلب سازهای آکوستیک، در کالیمبا نیز یک جعبه ارتعاشی نقش بدنه ساز را ایفا میکند و بخش مرتعش ساز روی این بدنه قرار میگیرد. در برخی موارد هم جعبه ارتعاشی حذف شده و تیغه‌ها روی یک بدنه توپُر قرار میگیرند. معمولا در این موارد صدای ساز از حجم کمتری نسبت به سازهایی با جعبه ارتعاشی برخوردار است.
جعبه ارتعاشی زیر ساز قرار گرفته است
ساز در درون جعبه ارتعاشی قرار گرفته است
یک بدنه توخالی نقش جعبه ارتعاشی ساز را ایفا میکند
نمونه کالیمبا بدون جعبه ارتعاشی
ساز کالیمبا با توجه به تنوع بسیار گسترده و قابلیت انطباق‌پذیری با انواع سبک‌های موسیقی در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون ساخته میشود. همین امر سبب شده تا تعداد تیغه‌های به‌کار رفته در ساز هم متنوع شود. ما میتوانیم انواع کالیمباها با تعداد تیغه‌ها از 5نت به بالا را در بازار ببینیم. معمولا کالیمباهایی که در دست قرار میگیرند تعداد تیغه‌هایشان از 24 عدد فراتر نمی‌رود چون راحتی قرار گرفتن ساز در دست و فاصله تیغه میانی تا تیغه کناری با توجه به اندازه طول انگشت شصت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار میشود.
کالیمباهای 17تیغه با توجه به همین موضوع بیش از دیگر کالیمباها تقاضا داشته و مورد استفاده قرار میگیرد. در نمونه‌هایی که ساز روی پایه یا زمین قرار میگیرد، میتوانیم شاهد استفاده از تیغه‌های بیشتر و حتی چیدمان تیغه‌ها به شکل کلاویه‌های پیانو نیز باشیم.
نواختن نوعی کالیمبا پیانویی
نحوه نواختن ساز کالیمبا
نواختن کالیمبا ساده است. به ارتعاش درآوردن تیغه‌های ساز موجب تولید صدا میشود و هر تیغه با فرکانس یک نُت منطبق شده است. برای نواختن کالیمباهای معمول امروزی باید ساز را بین دو دست قرار دهید و با نوک انگشت شست تیغه‌ها را به ارتعاش درآورید. اگر این کار را با ناخن انگشتان شست انجام دهید صدایی شفاف‌تر به‌دست خواهد آمد. چیدمان تیغه‌های ساز کالیمبا به صورتی‌ست که بم‌ترین تیغه که همان بلندترین تیغه هم هست در وسط ردیف تیغه‌ها قرار گرفته و تیغه‌های بعدی به ترتیب از طرفین ساز به صورت یکی چپ و یکی راست پشت هم کوتاه‌تر شده و به سمت کناره‌های ساز امتداد می‌یابند. به این صورت با کوتاه‌تر شدن طول تیغه‌ها نت‌های زیرتر به‌دست می‌آیند.
نحوه کوک کردن ساز کالیمبا
برای کوک کردن کالیمبا از یک چکش کوچک فلزی استفاده می شود و فقط کافی است با این چکش ضربه‌هایی به بالا یا پایین تیغه‌ها بزنید تا تیغه‌های مورد نظر کمی به جلو یا عقب حرکت کنند بااین ضربات طول تیغه ها نسبت به خرک یا پل کالیمبا تغییر می کند. با کاهش طول تیغه، صدای زیرتر و با افزایش طول آن صدای بم تر خواهد شد.
اما شاید شما آنقدر حرفه‌ای نباشید که بتوانید کوک بودن ساز کالیمبا را تشخیص دهید. جای نگرانی وجود ندارد زیرا برنامه‌های موبایلی مختلفی برای این موضوع طراحی شده است.
از جمله این برنامه‌ها میتوانیم به اپلیکیشن کوک یا تیونر اشاره کنیم. برای مثال در برنامه تیونر تا زمانی که صفحه نمایش اپلیکیشن قرمز رنگ باشد، ساز شما کوک نشده و نیاز است که همچنان از چکش مخصوص کوک استفاده کنید. اگر نشانگر اپلیکیشن محدوده بالاتر از نت مورد نظر را نشان می‌دهد باید به بالای تیغه‌ها ضربه بزنید و طول ارتعاش را بیشتر کنید تا صدا بم‌تر شود و اگر محدوده پایین‌تر از نت مورد نظر را نشان می‌دهد بالعکس عمل کنید. زمانی که رنگ زمینه اپلیکیشن به سبز تغییر کرد، ساز شما کوک شده است.
4دلیل محبوبیت کالیمبا
امروزه کالیمبا به ساز محبوبی در میان مردم تبدیل شده است که در اینجا قصد داریم به دلایل محبوبیت آن بپردازیم:
اولین دلیلی که به نظر ما باعث محبوبیت ساز کالیمبا میشود این است که شما با استفاده از این ساز می‌توانید پیچیده ترین آهنگ‌ها را به راحتی بنوازید.
دومین دلیل محبوبیت ساز کالیمبا این است که سادگی ساز کالیمبا باعث میشود تا این سادگی به آرامش ذهنی شما کمک کند. هرچه آرامش ذهنی شما بیشتر باشد می‌توانید با جزییات بیشتر کالیمبا در طول زمان آشنا شوید. بنابراین نواختن ساز کالیمبا را میتوانیم یکی از شیوه‌های مدیتیشن بنامیم. نواختن ساز کالیمبا می‌تواند به شما کمک کند که شما به شخصیت درونی خود پی ببرید و در صورت نیاز تغییراتی را درون خود ایجاد کنید.
سومین دلیل هم این است که نواختن کالیمبا، این ساز آفریقایی یک فعالیت بسیار سرگرم کننده است. زمانی که شما نوت‌های ساز کالیمبا را به درستی مورد استفاده قرار می‌دهید دقیقا شبیه این است که شما در حال جادوگری هستید. زمانی که شما متوجه شوید در نواختن ساز کالیمبا روز به روز در حال پیشرفت و بهبود هستید قطعا دچار هیجان خواهید شد و از عملکرد خود احساس رضایت خواهید کرد.
و اما دلیل چهارمی که موجب محبوبیت ساز کالیمبا میشود این موضوع است که اندازه ساز کالیمبا کوچک است، حمل آن آسان است و به راحتی می‌توانید آن را در دست خود نگه دارید. ساز کالیمبا باعث ایجاد آلودگی صوتی نمی‌شود و میتوانیم بگوییم که قیمت آن نیز بسیار پایین است. اگر شما اهل مسافرت هستید و همچنین از موسیقی خوشتان می‌آید، احتمالا بدتان نیاید که یک ساز موسیقیایی کوچک را همراه خود داشته باشید. ساز کالیمبا یکی از سازهایی است که می‌توانید آن را به عنوان یک ساز مسافرتی در نظر داشته باشید.
کالیمبا رمیدو
رمیدو بعنوان اولین تولیدکننده کالیمبا در ایران، این افتخار را دارد که این محصول را با بهترین کیفیت به مخاطبین و علاقه مندان موسیقی و هنر عرضه کند.رمیدو همیشه سعی دارد با تکیه برخلاقیت و در نظر داشتن سلیقه‌های گوناگون، محصولات و طرح‌های تازه را در اختیار شما قرار دهد. برخی از مدلهای این کمپانی، نمونه مشابه ندارد و این نتیجه نوآوری و تلاش مستمر است که امیدواریم رضایت دوست‌داران هنر موسیقی را جلب نماید.